На Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі "Экалогія чалавека ў постчарнобыльскі перыяд" у Мінску эксперты заявілі, што аб наступствах аварыі судзіць яшчэ рана, а пацярпелых неабходна падтрымліваць і ў далейшым.

Чарнобыль, што яшчэ нясе ён у Беларусь?

Дэпутат Бранскай абласной думы эколаг Людміла Комогорцева кажа, што ў чалавечага жыцця 25 гадоў - гэта чвэрць і больш жыцця. Тыя, хто быў дзецьмі падчас аварыі на ЧАЭС, гадуюць ўжо сваіх дзяцей. З пункту гледжання медыцыны таксама можна рабіць пэўныя высновы. Аднак у общеприродном маштабе чалавецтва, як было неабазнаны ў дачыненні ўздзеяння радыяцыі, так і засталося. - З глабальнай пункту гледжання 25 гадоў - нікчэмна маленькі адрэзак часу. Што тычыцца доўгажывучых радыенуклідаў: стронцый, плутоній, які пераходзіць у амерыцыя-241 іх Паўраспад займае некалькі стагоддзяў. Спраўджваюцца прагнозы аб павелічэнні колькасці выпадкаў захворвання на рак. Сёння нельга казаць, што беларусы блізкія да вырашэння праблемы ліквідацыі наступстваў аварыі на ЧАЭС. Ад радыяцыі мы не пазбавіліся. Пачынаюць спраўджвацца прагнозы тых навукоўцаў, якія прадказвалі рост анкалагічных захворванняў. - Калі першыя гады і ў Беларусі, і ў Расіі мы змагаліся з наступствамі паталогій шчытападобнай залозы, то зараз мы занепакоеныя колькасцю выпадкаў рака малочнай залозы, - адзначае Комогорцева. - У Бранскай вобласці быў праведзены скрынінг больш за 5 тысяч жанчын, у паловы з якіх выяўленыя захворванні малочнай залозы. Нашы медыкі спрабуюць высветліць, што з'яўляецца першапрычынай гэтак распаўсюджанай паталогіі. Многія з іх схіляюцца да таго, што павелічэнне захворвання звязана з радыёактыўным апрамяненнем насельніцтва. У Беларусі захворванне на рак малочнай залозы таксама расце. Штогод захворвае да 3 тыс. 700 чалавек (у 1970-я гады - 770). За мінулыя пяць гадоў тэмпы прыросту рака знізіліся, аднак колькасць захварэлых працягвала расці. Самая высокая захворванне на рак малочнай залозы ў 2009 годзе адзначалася ў Мінску. Загадчык аддзела онкомаммологии рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра анкалогіі і медыцынскай радыялогіі імя Аляксандрава Леанід Путырскі Беларусі так тлумачыць рост захворвання: - Павелічэнне захворвання звязана з тым, што часцей сустракаюцца фактары, якія спрыяюць развіццю рака малочнай залозы. Жанчыны пазней нараджаюць, экалогія пагоршылася. Фактарам рызыкі развіцця рака, па словах спецыяліста, з'яўляецца наяўнасць захворвання ў блізкіх сваякоў, фізічныя траўмы малочнай залозы, стрэсы і перажыванні, атлусценне, недахоп вітамінаў (А, Е, С, Д), гіпадынамія, парушэнне функцыі печані, шчытападобнай залозы, яечнікаў. Застаецца пытанне: ці з'яўляецца рост захворвання следствам ўздзеяння радыяцыйнага фактару на малочную залозу або звязаны з апасродкаваным фактарам - гарманальным зрухам, які выкліканы вялікімі дозамі радыяцыі, якія прыйшлі на шчытападобную залозу, - адзначае прафесар Аляксей акіяне, у мінулым дырэктар Інстытута радыяцыйнай медыцыны. Прафесар акіянаў канстатуе высокі рызыка развіцця рака шчытападобнай залозы ў Беларусі. Высновы зроблены на падставе беларуска-амерыканскага праекта ў рамках якога штогод абследуецца 12000 беларускіх дзяцей. Акрамя рака, атрымаў распаўсюджванне гіпатэрыёз - спецыфічнае стан арганізма, звязанае з рэакцыяй на нізкі ўзровень гармонаў шчытападобнай залозы, гэта значыць яе недаразвіццё. Гипертиреоз выклікае разумовую непаўнавартаснасць. Паказчык захворвання гіпатэрыёзе сярод дарослых у 1998 годзе быў 11,7 на 100 тыс. насельніцтва і стаў 37,9 на 100 тыс. насельніцтва ў 2008 годзе. Самыя высокія паказчыкі захворвання адзначаюцца ў Гомельскай вобласці. Таксама, адзначае акіянаў, нельга выключаць фактар радыяцыі ў ўзнікненні гіпертанічнай хваробы, сардэчна-сасудзістай паталогіі, цукровага дыябету і іншых захворванняў. Высновы аб уздзеянні радыяцыі грунтуюцца на няслушных дадзеных. На жаль, высновы, якія будуюцца на статыстыцы, не заўсёды дакладныя, кажа прафесар акіянаў. - Статыстыка часам няпэўныя, - лічыць спецыяліст. Напрыклад, хто ведае, якія дозы атрымала насельніцтва ў заражаных раёнах або ліквідатары? Мы добра ведаем, як выкарыстоўваўся дазіметр адзін на ўсю групу, як хаваліся дозы, каб выканаць нарматывы. Такім чынам, інфармацыю аб дозах нельга назваць дакладнай. Акрамя таго, існуе доза, атрыманая ў медыцынскіх установах, якая недастаткова ўлічваецца. Лічыцца, што за кошт натуральнага фону кожны з беларускіх грамадзян атрымлівае 2 мЗв / год, за кошт медыцынскай - 1,4 мЗв / год. Адзначу, што не кожны чалавек праходзіць медыцынскае даследаванне. Такім чынам, ёсць групы людзей, якія атрымліваюць за кошт медыцынскіх крыніц вялікія дозы апраменьвання. Пры прафілактычных медыцынскіх мерапрыемствах доза, як запісана ў інструкцыі, не павінна перавышаць 1 мЗв. І толькі ў выпадку эпідэмій мы можам яе перавысіць. Аднак на практыцы гэта не заўсёды выконваецца, - кажа Аляксей акіянаў. Акрамя таго, медыкі падкрэсліваюць неабходнасць улічваць не толькі знешняе апраменьванне, але і ўнутранае, якое атрымліваюць людзі пры спажыванні заражаных радыенуклідамі прадуктаў.

Наступствы аварыі на ЧАЭС яшчэ наперадзе?

Пры гэтым акіяне адзначае: адна з галоўных праблем, якая замінае пэўна меркаваць аб наступствах радыяцыйнага апраменьвання, - гэта латэнтны перыяд рака. Гэты перыяд для развіцця злаякасных утварэнняў, за выключэннем лейкозаў і рака шчытападобнай залозы, складае 20 і больш гадоў. Прафесар падкрэслівае, што заявы на Чарнобыльскіх форумах аб тым, што наступствы аварыі не з'яўляюцца катастрафічнымі ні для каго, акрамя ліквідатараў, былі зробленыя ў перыяд, калі наступствы не былі выяўленыя ў поўнай меры. Часовы павераны ў справах Японіі ў Рэспубліцы Беларусь Мацудзакі Кіёсі таксама лічыць, што для рэабілітацыі пацярпелых рэгіёнаў спатрэбіцца шмат часу, таму дапамога Японіі разлічана на доўгатэрміновы перыяд. Па дадзеных японскіх медыкаў, пік захворвання злаякаснымі пухлінамі назіраўся праз 40 гадоў пасля катастрофы ў Хірасіме і Нагасакі. Між тым у Японіі было аднаразовае апрамяненне. Апрамяненне беларусаў з'яўляецца доўгім ў невялікіх пастаянна ўздзейнічаюць дозах. Так што нават для экспертаў гэта пытанне - якіх наступстваў варта чакаць беларусам. Акіянаў перакананы, каб змякчыць медыцынскія наступствы аварыі на ЧАЭС, неабходна перш за ўсё удасканальваць канцер-рэгістр (картатэку пацыентаў), ствараць адэкватныя групы параўнання. Неабходна правесці выбарачнае вызначэнне доз апраменьвання хоць бы тых людзей, хто захварэў. - Мы ведаем нашмат больш, чым ведалі 25 гадоў таму. Тым не менш, перад намі стаіць велізарная колькасць пытанняў, - падкрэслівае прафесар акіянаў. Цікава будзе Вам прачытаць і артыкул Якія наступствы мела аварыя на Чарнобыльскім рэактары для расліннага свету?